Стимпанкот во земјата на изгрејсонцето.

Јас сум фан на Doctor Who, легендарна тв серија за Докторот, последниот припадник на Временските господари, како патува со неговиот Тардис на различни локации во различни временски периоди. Исто така сум фан на необични FPS игри како Dishonored, каде имав можност да одам на различни локации низ Dunwall, град кој потсетува на викторијански Лондон, извршувајќи атентаторски мисии против очигледните негативци. Oд неодамна и дадов шанса и на серијата Firefly, класична вестерн приказна сместена во вселената. Се прашувате, зошто ги спомнувам во блог посветен за јапонска поп култура. Тоа е затоа што, иако се во различни медиуми, сепак содржат елементи (некој повеќе, некој помалку) од правецoт наречен стимпанк, правец кој има свое место и во нашата омилена јапонска поп култура.

Што е стимпанк?

Стимпанкот е ретро - футуризам. ОК, можеби ова не е баш најдобриот збор за да го објаснам ова. Стимпанкот е поджанр на научната фантастика каде водената пареа го има главниот збор во технолошниот развој. Замислете свет каде никој не ја користи денешната модерна технологија и нејзините придобивки. Нема нуклеарна моќ која во повеќето развиени земји е главен извор за снабдување со електрицитет и топлина, или пак соларна енергија која се црпи од сонцето, или пак стандардната електрична енергија. На нивно место (сеуште) се користи водената пареа, првиот енергетски извор потребен за покренување на средствата за транспорт и функционирањето на сите видови машинерија. Овој поджанр наоѓа инспирација на самиот почеток на научно фантастичниот жанр, во времето кога Жил Верн, писател од 19 - тиот век, воодушевен од индустриската револуција, пишувал за летачки балони, подморници и ракети со човечки екипаж кон месечината кои се движат благодарение на машини и мотори на парен погон. Во сличен стил пишува и Херберт Џорџ Велс, уште еден пионер на научната фантастика, префрлувајќи го стимпанкот во 20 -тиот век, за ден денес да видиме дека овој правец добро се држи во доста книги, филмови, тв серии и видео игри. Стимпанкот е токму тоа -добиваш впечаток дека времето не мрднало подалеку од средината на 19 - тиот век, било да е за технологија, архитектура, облека, музика или начин на однесување.

Во претходниот текст пишував за статусот и влијанието кое сајберпанкот го има во Јапонија. Но покрај сајберпанкот, свој култен статус ужива и стимпанкот, иако не толку како сајберпанкот, но сепак е присутен и очигледна е неговата припадност во јапонската поп култура и нормално, во мангата/анимето.

Time to put this into a retro overdrive.

Кои се најпознатите стимпанк аниме серии и филмови?

Full metal alchemist. FMA е приказна за браќата Едвард и Алфонс Елрик кои се обидуваат да ја вратат во живот нивната мајка преку моќта на алхемијата, односно со помош на човечка трансмутација која е забранета во круговите на алхемијата, но за жал нивниот обид завршува катастрофално. Едвард ја губи својата лева нога, а Алфонс го губи своето тело. За да го спаси тоа што е останато од помалиот брат, Едвард ја жртвува својата десна рака за да ја врати душата на својот брат од светот на мртвите и ја префрлува во железен оклоп. Неколку дена подоцна, скршени и без идеја, им приоѓа државниот алхемичар Рој Мустанг со понуда да се приклучат на државните алхемичари со надеж дека Едвард ќе може да го врати брат му во нормалната состојба со помош на напредокот на полето на алхемијата.

Laputa: Castle in the sky. Првиот филм во продукција на студо Ghibli, основана од Хајао Мијазаки откако го напушти Nippon animation. Шиита е девојче кое е придружувано од војници на владиниот цепелин на државата Муска кој е нападнат од пирати. Девојчето ја искористува ситуацијата да избега од цепелинот и паѓа од него. Нејзиниот пад е ублажен од чудниот амулет кој сјае на нејзиниот врат. Штом стапне на земјата таа е прифатена од Пазу, момче кое работи во локалниот рудник на неговиот град. Откако ќе им избегаат на пиратите и војниците, двајцата ќе најдат засолниште кај рударот Пом, кој ќе им каже дека амулетот е изработен од кристалот етерниум кој се користел за напојување на небесните градови, места кои ги има само во митовите. Еден од тие градови е и Лапута. Пазу и Шиита се решаваат да го најдат градот додека нивниот чекор е следен од пиратите и владата.

Howl's moving castle. Уште еден филм на Мијазаки. Ова е приказна за Софи, шеширџијка, која еден ден ќе се сретне со волшебникот Хаул додека оди да ја посети сестра си. Нејзината средба со волшебникот ќе биде забележана од жената која се нарекува Вештерка на Пустелијата. Таа ќе се појави во нејзиниот дуќан и ќе и фрли клетва која ќе ја направи старица. За да се ослободи од клетвата, Софи мора да оди во подвижниот замок на Хаул со надеж дека тој ќе и помогне работите да се вратат на своето место.

                               


Last exile. Добредојдовте во Престер, свет каде индустриската револуција го има достигнато својот врв, посебно во делот со воздушниот транспорт каде доминираат леталата познати како vanship. Клаус и Лави работат како воздушни курири со задача да пренесуваат писма и други поштенски пратки во време на голема војна помеѓу државите Анаторај и Дисит кои војуваат околу пограничниот регион познат како Големиот поток. Нивниот сон е еден ден да го прелетаат Големиот поток, но неговото остварување ќе мора да почека бидејќи во нивните животи ќе упадне мистериозната девојка Алвиса која им кажува дека мора да ја однесат на платеничкиот брод Силвана, а за која подоцна откриваат дека таа е клучот за завршувањето на војната.

Steamboy. Еден од поновите проекти на Кацухиро Отомо, авторот на Akira, овој филм е еден од најскапите аниме филмови со 10 години поминати во продукција. Сместена во средината на 19 век, Steamboy е приказна за Реј Стим, млад човек кој работи во текстилна работилница во Манчестер, Англија и дел од слободното време го посветува на своите изуми, подготвувајќи се за својата прва изложба на Големиот саем. Пред изложбата добива пакет испратен од неговиот дедо кој живее во САД. Пакетот содржи една метална топка и писменце со инструкции да не открива никому дека го добил пакетот. Денот кога топката е во неговите раце е денот кога животот му се менува од корен.

Samurai 7. Samurai 7 е базиран на истоимениот класичен филм на Акира Куросава. За оние кои не го гледале филмот, The seven samurai е филм за едно село кое секоја година е ограбувано од бандити. Селаните, не можејќи да ја трпат оваа состојба одат од град до град барајќи самураи кои би се нафатиле да им го одбранат селото и полињата, со таа разлика што самураите се борат против steam - powered gun wielding роботи.

Сајберпанкот во земјата на изгрејсонцето.

"Модерна Јапонија едноставно беше сајберпанк. Јапонците тоа добро го знаеја и се восхитуваа поради тоа. Се сеќавам кога првпат ја посетив Шибуја, кога еден млад новинар од Токио ме  одведе таму, лицето му беше преплавено со светлината на илјадници медиумски сонца и ми рече: Гледаш ли? Ова е градот на Blade runner. И навистина беше."

Вилијам Гибсон

Секој кој се нарекува себеси отаку поради завидната листа на гледање аниме/читање манга сигурно еден ден му се протнал некој серијал за луѓе кои живеат во футуристички градови со фрапантни облакодери и живот на висока нога од една страна и сиромашни квартови каде секој гледа за себе од друга страна, а насекаде има знаци на високо развиена технологија, посебно од областа на компјутерите и кибернетиката. Ова, пријатели мои е нешто што се нарекува сајберпанк и е нешто што е добро прифатено во земјата на самураите.

Што е сајберпанк?

Прво кликнете на видеото.

Сајберпанкот е жанр во научната фантастика каде централни теми се забрзаниот технолошни развој и чудата кои ги носи со себе тој развој, посебно кибернетиката (луѓето можат да ги заменуваат своите делови од телото за вештачки/машински), но во свет кој е далеку од идеален, свет поделен помеѓу 2 класи: богатите, кои живеат како богови, можат да си дозволат се што ќе посакаат, било да се најдобрите рекреативни дроги, најновите кибренетски делови, или пак сиромашни квартови кои можат преку ноќ да ги срушат, да го протераат тамошното население оти имаат потреба од нов паркинг или трговски центар; на другата страна на оградата се маргиналците, живеат во сламовите и секој ден се борат да сврзат крај со крај како што најдобро знаат, без оглед дали е тоа хакирање на банкарски системи на богаташите, продавање кибернетски делови од сомнително потекло, извршување нарачани убиства... 

Иако секогаш можеме да сретнеме сајберпанк во аниме/манга серии, сепак сајберпанкот не потекнува од јапонската поп култура. Почетоците на овој жанр ги наоѓаме во американската научно фантастична литература, поточно во книгата "Do androids dream of electric sheep" од Филип Дик. Насловот не ви звучи познато? ОК, можеби другото име екранизирано за големото платно ќе ви биде попознато. Blade runner. Still doesn't ring a bell? 

Oва е дел од изгледот на Лос Анџелес во блиската иднина, а се во Blade runner верзијата на Л.А. "мириса" на сајберпанк: Корпорацијата Тајрел која се бави со производството на вештачки луѓе наречени репликанти, високи згради кои можат да примат до 500 лица (ова се најчесто згради за сиромашните), големи улични пазари преплавени со народ, нов јазик кој е мешавина на јазиците на народите кои живеат во градот, додека низ затемнетите улички се шета Декард, детектив со задача да трага одметнати репликанти и да ги убие.

Покрај Blade runner кој излезе во 1982 година, како друго дело заслужно за создавањето и проширувањето на овој нов жанр се издвојува и книгата Neuromancer од Вилијам Гибсон, приказна за Хенри Кејс, хакер од Чиба сити, Јапонија, чии способности ќе бидат во центарот на интересот на неколку големи моќници. Oва е воедно и првата книга која ги вметнува заткулисните игри на приватните компании, индустриската шпионажа и откривањето заговори кои можат да го потресат општеството.

Blade runner и Neuromancer како култни дела меѓу љубителите на филмови и книги во САД и Европа го најдоа своето место и во Јапонија, но како што Јапонците сакаат да ги воздигнат работите кои ги ценат up to 11, така и сајберпанкот не е исклучок. Градските светла, зградите, модата, компјутерската технологија и секако мангата/анимето.

 Шибуја, префектура во Токио

Иако има широка палета на сајберпанк серии сепак ќе се задржам само на повлијателните.

Akira. Најзначајната манга на Кацухиро Отомо. Akira е приказна за Ново Токио, град кој се oпоравува после третата светска војна, но е само бледа сенка на својата стара верзија. Јапонија не е повеќе уставна монархија туку полициска држава. Политичарите се само марионетки на војската која го има главниот збор во државните работи, полициски пунктови се поставени на секој чекор, младината е незадоволна од животот и протестира на улици, протести кои се крваво задушени. Канеда и Тетсуо се членови на банда моторџии кои секоја ноќ се тркаат со ривалски банди во тунелите на градот. Една ноќ Тетсуо ќе се удри во едно дете кое по става е дете, но по лик изгледа како старец. Набрзо потоа на местото се појавуваат војници кои го приведуваат Тетсуо и детето без никакво образложение. Канеда, бесен поради игнорантиот однос на полицијата за овој инцидент се решава сам да го најде Тетсуо. Со помош на подземниот отпор, Канеда не само што ќе го најде Тетсуо, туку и ќе открие работи поврзани со нелегални експерименти под заштита на владата. Во 1988 излегува аниме филмот и бележи голем успех како дома така и на западот, отворајќи ја вратата за комерцијализирањето на аниме/манга серијалите на запад. Warner bros сака да направи live action верзија, и по протекот на одредени информации за содржината на филмот изгледа ќе добиеме уште еден Dragonball Z: Evolution. Сега за сега проектот е во development hell што е добро.

Ghost in the shell.

Секој кој имал следено MTV или VIVA кон крај на 90-ти, почеток на 2000 има налетано на ова спотче, и како и секој кој почнал да гледа аниме се обидувал да открие од каде се овие сцени. Сцените се од филмот Ghost in the shell, базиран на истоимената манга на Мамору Ошии. Приказната е сместена во Токио, во 2033 година, време во кое технологијата ги бриши границите помеѓу човекот и машината и ги прати доживувањата на Мотоко Кусанаги, мајорка на Сектор 9, посебен оддел на министерството за внатрешни работи кое се бави со случаи на хакирање, компјутерски криминал и индустриска шпионажа. Кусанаги ќе добие задача да го најде и фати хакерот под името Куклар. Како што ја води истрагата, така Кусанаги доаѓа до сознанија дека ова не е обичен случај, туку случај кој води до откривање на матните работи на неколку компании (not surprised) и работи кои можат да го редефинираат односот човек - машина. GITS е голема инспирација за The matrix. Исто како Akira и GITS не е имун на желбите на Холивуд за нова екранизација. Последната вест е дека Стивен Спилберг сака да ја режира LAM верзијата.

Ergo Proxy. Aниме серија за Рил Мејер, детективка која живее во Ромдо, град од затворен тип. Затворен е поради потребата да се заштити од надворешниот свет кој е уништен поради прекумерното загадување. Ромдо е утописки град, во него живеат не само луѓе туку и ауторејви (андроиди) во мирна коегзистенција. Утопијата ќе биде нарушена после серија на убиства извршени од ауторејви поради нивното заразување со вирусот Когито. Овој вирус предизвикува андроидите да стекнат самосвест како човечката. Рил ја добива задачата да ја истражи поврзаноста на овие случаи. По назначувањето таа ќе биде нападната од мистериозно суштество за кое подоцна ќе открие дека се нарекува Прокси. Овој настан ќе ја доведе и до Винсент, мистериозен емигрант кој неодамна се преселил во Ромдо откако претходно живеел во Моск, друг град од затворен тип. Рил верува дека Винсент е поврзан со убиствата и појавата на Проксито. 

Blame. Сајберпанк верзија на Алиса во земјата на чудата. Чудно зарем не. Многу необична манга серија во скоро сите погледи - нарација, ликови и светот каде се одвива дејствието. Приказната е за Кили, авантурист кој талка низ пространствата на огромниот вештачки свет наречен Градот, свет кој постојано се проширува. Тој е во потрага по генетскиот маркер на оригиналните луѓе (ние). Тој маркер овозможува пристап до Нетсферата, централната компјутерска мрежа на Градот и воедно дава опција да се запре хаотичното ширење на Градот. Но за да дојде до Нетсферата прво ќе мора да го помине безбедносниот систем создаден од неа наречен The safeguard, виртуелна програма способна да запоседне силиконски тела.